Tegenzitten is een werkwoord

Als reddingswerker zelf onder het puin verdwijnen is zowel het toppunt van ironie als opoffering en het gebeurde deze week toen een naschok de stad Van in het Oosten van Turkije raakte. Erg opbeurend was de kwalificatiewedstrijd voor Euro 2012 niet die door de duizenden geëvacueerden in ondergesneeuwde tentenkampen werd bekeken, Turkije verloor in Istanboel kansloos met 3-0 tegen Kroatië en mag morgen nog eens aantreden in Zagreb. Tel daar een opnieuw oplaaiend etnisch conflict bij op in het Oosten van het land en je kunt stellen dat het soms gewoon niet meezit.

Fikkie steken is een erfkwaliteit. Op de plekken waar het vuur moet worden aangewakkerd in kachel of mangal vertellen de jongens over hoe ze vroeger altijd toekeken hoe hun vaders onvermoeibaar stonden te wapperen en blazen. Nu gaat het er zelf hard aan toe. Toegewijde opbouw van de stapel. Zweetdruppels boven ernstige fronsen. Als dan worsten liggen te knisperen en de kachel blakert weet ik zeker dat ze hun vader trots zouden maken.

Diezelfde jongens hebben, net als alle andere jongens in Turkije, een horde te nemen midden 20. De militaire dienst. Waar ik alleen tegen mijn 18de verjaardag een brief op de mat vond waarin werd vermeld dat de mobilisatie van dienstplichtigen tot nader order is opgeschort, worden de heren hier minder vrijblijvend geïnformeerd. Als je niet gaat studeren is het duidelijk: op je 20ste mag je voor 15 maanden aan de bak. Als je studeert kun je de diensttijd uitstellen tot na je studie en hoef je maar 6 tot 12 maanden. Als je voor drie jaar in het buitenland woont en werkt mag je voor een goede €5000,- je diensttijd verkorten tot 21 dagen.

En als je niet wil? Je kunt zeggen dat je homoseksueel bent. Behalve dat dit in vrijwel heel Turkije een boel scheve blikken oplevert bij familie, kennissen en buren, wordt je dan ook nog verwacht je geaardheid te "bewijzen" in een militair hospitaal... Goed, de aantrekkelijkheid van die optie is voor homoseksuelen zelf minimaal. Je kunt ook de bak in, maar in plaats van 4 jaar brommen en er dan -met strafblad en al- vanaf zijn, mag je dan alsnog dienen. Zijn er nog andere manieren, behalve naar het buitenland vertrekken? In de praktijk blijkt dat je na je studie enige jaren niet wordt opgeroepen. Het is dan vervolgens zaak om wanneer ze je berichten razendsnel een nieuwe studie te beginnen. Hierna geldt weer hetzelfde stramien en als je dat tot je 40ste kan volhouden, kun je, technisch, de dans ontspringen.

Maar meestal komt het niet zo ver, gaan de jongens schoorvoetend het leger in, staan ze maandenlang geparkeerd voor een of ander legergebouw of grensovergang, of worden ze als ze pech hebben in de bevochten gebieden geplaatst waar gewapende conflicten geen uitzondering zijn. Daarna kunnen ze dan eindelijk echt aan hun leven beginnen. Ik zie de voordelen van een professioneel leger steeds beter in.

Achter de wolken

In de onderdoorgang vechten de geur van brandende tabak, rauwe mosselen en nieuw leer met elkaar tegen een achtergrond van tl-verliching op vale tegels en stenen trappen. Alle verschillende soorten kinderspeelgoed op batterijen staan luid en gekleurd te klikken, schreeuwen en knipperen terwijl mannen met snorren, ondergoed aanprijzend of om een gebbetje lachend, in groepjes van drie zonnebloemschillen op de grond laten fladderen. De mensenmassa wringt zich een weg naar de twee overkanten in een vreemd soort omgedraaid touwtjetrek.

Vertrekken uit Istanbul lijkt bijna lastiger dan er heen fietsen. Al meer dan twee weken probeer ik uit te vinden wat het nou precies is dat me aantrekt en wat me afstoot. Het huis waar ik verblijf is waarlijk een duiventil, op elk uur van de dag komen en gaan mensen, de banken in de woonkamer zijn altijd bezet, minstens eens in de week is er een feestje, maaltijden worden op elk uur van de dag gekookt en samen genuttigd en gesproken talen varieren mee met de in- en uitstroom van reizigers en gasten. Het geheel wordt afgemaakt door een overactieve pup die alles wat ze te pakken krijgt in stukken bijt. Ik ben aan haar al een boek en een scheermesje verloren.

De kou lijkt zelfs in Turkije rond deze tijd van het jaar een trouwe vriend. Hij kan een dagje weg zijn, maar reken maar dat hij wanneer je er vandoor gaat weer klaar staat om je uit te zwaaien. Mijn tassen hangen slap aan de fiets, want alles wat erin zat heb ik aan. Dit geeft mogelijkheden: er is weer genoeg ruimte voor goede zin en creativiteit in mijn bepakking, en op een rare manier geeft dit wel het voordeel dat ik lichter fiets omdat ik minder bij me heb.

Mooi weer fietsen

Aan de overkant van de straat staat een oudere man met een verlengde hark in zijn armen. Hij hijst het gevaarte omhoog en slaat er mee tegen de takken van een boom. Tientallen noten roffelen op de grond. Het alarm van de onder de boom geparkeerde auto gaat af. De man slaat opnieuw, wederom loeit het alarm. De man is zichtbaar vermoeid en laat de hark op de grond rusten als er uit de flat naast me iemand zich roepend naar hem spoed. Toch is het niet zoals ik verwachte de eigenaar van de auto, want de heren steken samen een sigaret op en roken in het lage ochtendlicht.

Elke reiziger die Bulgarije heeft aangedaan kan je verzekeren dat het toch telkens een seconde onbegrip oplevert wanneer iemand nee schudt, maar ja bedoelt. Zeker als ze er bij lachen: wat is er zo grappig aan dat ik dit water niet kan drinken? Toen ik er eenmaal een beetje aan gewend was geraakt bleken mijn uurtjes in Griekenland niet vrij van misverstand: wat wordt er bedoeld als iemand “Ne” zegt en tegenknikt?

Dat ik eigenlijk een mooi weer fietser ben is iets waar ik gelukkig pas na 4500km achter hoef te komen. Slagregens, miezer, ochtendkou, het is me allemaal niet zoveel waard, al heb ik tevens gemerkt dat het niet het eind van de wereld is. Het echte plezier begint pas als ik probeer mijn fiets langs een stukje akker te duwen via een route die de autoweg omzeilt. Binnen de kortste keren zit alles onder de klei en zijn de wielen geblokkeerd. Mijn nieuw aangeschafte dichte schoenen zakken weg in de modder en aan de binnenkant van mijn regenkleding voel ik de koude condens van mijn onverhoedse pogingen neerslaan. Als een golem kom ik een half uur later via dezelfde weg onder de modder het dorp in waar ik eerder de weg vroeg, waar een welkome winkelier me iets te drinken aanbiedt. Als ik weg wil fietsen blijkt mijn achterband lek. Nu dan, eerst maar even de modder van de fiets voordat ik aan het plakken kan beginnen.

Een vlucht spreeuwen vliegt op de wind vlak over me heen, voor me uit spoedend naar het Zuiden in het grasland van Zuidelijk Bulgarije. Het chagrijn verlaat mijn lichaam en is vervangen door euforie: het voorrecht om hier de verandering van seizoenen mee te mogen maken is groter dan de ongemakken tot nu toe. Aan de horizon hangen wolken, de zon zakt er langzaam doorheen, een koele windvlaag stuwt me verder. Het is mooi om weer te fietsen.