De terugkeer van vertrekken

Wie zich het leven voorstelt als een als een aaneenreiging van gebeurtenissen kan uit het zicht op een einde niet méér putten dan de wetenschap dat weer een periode tot het verleden behoort. Maar wie bedenkt dat de wereld als een cirkel in elkaar zit, kan zich op zo’n moment verheugen op de terugkeer van wat is geweest. Want in plaats van verder weg dan ooit, is vanuit dit oogpunt het einde het dichtst bij het begin dat je ooit kan komen.

Over niet veel langer dan een maand is mijn terugkeer een feit. De electronische betaling van het ticket was de handtekening onder een contract met mezelf. Vanaf dat moment voelde de stad niet meer als voorheen. Maar is er om mij heen dan ook maar iets veranderd? Van de ommekeer kan ik de stad echter de schuld niet geven: het is mijn perceptie die plotseloos is omgedraaid.

Een van mijn theorieen is dat de werkelijkheid wordt veranderd door onze wens consistent te zijn in onze uitingen. Doordat ik weet dat ik zal vertrekken, mag ik van mezelf de plek die ik verlaat niet plaatsen boven mijn bestemming. Dat zou mijn gedrag immers onlogisch maken: hoewel ik in Kaapstad wil zijn, besluit ik er vandaan te gaan. Met Amsterdam opgehemeld als een betere verblijfplaats is mijn beslissing plotseling steekhoudend. Dat ik in dat geval bereid ben eerlijkheid op te geven voor logica is verbazingwekkend.

Of hebben we een DNA-test nodig om vast te stellen of de wens inderdaad de vader van de gedachte is? Het lijkt me bij nader inzien toe dat de eerlijkheid die ik bij het onder ogen komen van een terugreis zou hebben opgegeven, al veel eerder slachtoffer is geworden van mijn reislust. Namelijk precies vanaf het moment dat ik mijn heenreis heb geboekt. Vertrekken behoeft een bestemming die de moeite waard is, net zoals terugkeren.

De waarheid ligt, zoals gewoonlijk, weer eens in het midden. De gevoelens rondom mijn vertrek bezitten een enorme ambivalentie, en gaan dieper dan de voor de hand liggende omstandigheden op vertrek- en bestemmingspunt als de aanweigheid van plezierige weersomstandigheden, vrienden en familie, natuurschoon en veiligheid. Het zijn met name de kleine dingen die moeilijk in woorden te vatten zijn die zich van mijn gedachten meester maken en strijden om voorrang, kwetsbaar als ze zijn voor ‘de tand des tijds’ en ‘uit het oog, uit het hart’.

De cirkel nadert voltooiing. Hetzelfde gevoel van onmiddelijkheid die de eerste maanden met zich meebrachten heeft weer de kop op gestoken en stuurt me door een omgeving met vernieuwde levendigheid. Met een hernieuwde vitaliteit schreeuwen de kleine eigenaardigheden van mijn huidige plek mij toe. Nu niet om te worden geleerd, maar ditmaal om niet te worden vergeten.

Het WK te na

De Zuid-Afrikaanse vlaggen, een typisch symbool van de eenheid van een nieuw volk, worden maar met tegenzin van de auto’s gehaald, en hier en daar hoor je op straat nog een vuvuzela. Er word met overgave gezocht naar een alternatief voor de lijmfunctie die het voetbal in aanloop naar en tijdens het toernooi vervuld heeft, en iedereen wordt gevraagd mee te denken. Of men zich massaal zal aansluiten bij President Zumas oproep om de 'voetbal-Vrijdagen' op te volgen met een landelijk gezamelijk gebed is nog maar de vraag, maar het idee om de eenheidsbeleving voort te zetten is er.

Al dit patriotisme heeft in verschillende delen van het land wederom een verontrustend tegenbeeld zien ontstaan, waar Afrikaanse immigranten van hun buren te horen krijgen dat ze maar beter zo snel mogelijk het land kunnen verlaten. De schaduw van de xenofobie-rellen in 2008, waar duizenden het slachtoffer werden van onlusten in 's lands armste gebieden, hangt nog immer dreigend over het land dat de afgelopen week wereldwijde lof heeft mogen wegdragen.

Vooraanstaande levende verzoeningsiconen als Desmond Tutu verschijnen op televisie om hen die geweld overwegen af te raden, terwijl de politie ontkent dat het plunderen van Somalische winkeltjes in verschillende sloppenwijken een xenofoob karakter heeft. De ruimte die vrij is gekomen in de kranten wordt weer opgevuld met de ongemakkelijke feiten die aan de orde van de dag zijn: " Voormalig politiechef schuldig bevonden aan corruptie", "Publieke omroep en andere staatsorganen spenderen R 11m aan WK-kaartjes" en "Zimbabwanen ontvluchten Zuid-Afrika".

De regering is er vlot bij om de tijdelijke WK-veranderingen een permanent karakter toe te kennen, maar de sceptici duiden erop dat ze, net zoals voor een goed verloop van het WK zelf, eerst maar eens moeten zien om te kunnen geloven. Hoewel het in die wedstrijd nu misschien 1-0 staat, is de reguliere speeltijd nog lang niet over. Velen betwijfelen of de stevige veiligheidsproliferatie en snelle gerechterlijke processen over een lange adem beschikken, en velen zijn bang voor een economische post-WK dip.

De tijd zal leren wat het WK Zuid-Afrika heeft opgeleverd, maar met het bijschrijven van wereldkampioen Spanje kunnen de geschiedenisboeken nog niet zomaar worden dichtgeslagen. De komende maanden zullen cruciaal zijn voor het oprapen van de scherven en het doorzetten van de ongelofelijk positieve sfeer die het WK heeft gebracht. En misschien is Zumas voorstel zo gek nog niet, want bij deze taak kan Zuid-Afrika best wat bovenwereldlijke hulp gebruiken.

Verrassingsdag

Wanneer je opstaat weet je dat dit de dag van de verrassingen gaat worden: Nederland en Ghana gaan naar de volgende ronde. Je vertelt het tegen iedereen, of ze er in geïnteresseerd zijn of niet. Je probeert niet eens werk te verrichten vandaag, alles staat in het teken van de strijd later die dag. Veel mensen kijken je aan in het winkelcentrum in een van de buitenwijken waar je met je oranje pruik nogal opvalt. Je schudt de handen van de Ghana supporters opgewekt en deelt ze mee: “tot Dinsdag in de halve finale!”. Je maakt een grapje met de verkoper van vaantjes en shirts, waar je naar de Italie en Frankrijk shirtjes wijzend vraagt: “Zijn die nu halve prijs?” en tegen een van de omstanders “ik zou je Brazilie sjaaltje omruilen tegen een oranje exemplaar, nu het nog eervol kan!”

Een oranje pruik op je bol, Nederlandse vlag op je wang, een dwarse houding en een luide stem. Op de achtergrond steekt het stadhuis af tegen de Tafelberg, de zon laag aan de hemel. Duizenden juichende Braziliefans omringen je terwijl je opgelucht ademhaalt omdat de goal buitenspel was. Dan scoort Brazilie weer, en nu is er geen respijt tegen de haag van blijdschap. 1-0 achter na 10 minuten… Dit kan een lange middag gaan worden.

Ik vertel mijn huisgenoot die met me mee is gekomen: “Ik dacht dat we met 1-0 gingen winnen, maar ik had het fout. We gaan winnen met 2-1. Preventieve troost smsjes komen binnen: “Heb je een rust-knuffel nodig?” Ik blijf volhouden en antwoord: “Geef me maar een rustknuffel als je wil, maar de troostknuffel na 90 minuten zijn voor de Brazilianen!”. Een andere vriend smst: Brazilie is niet zo goed vandaag: neem het middenveld en schiet van afstand en je wint de wedstrijd.”

Een oranje pruik op je bol, Nederlandse vlag op je wang, een dwarse houding en een luide stem. De zon is praktisch onder en de Tafelberg is nu belicht door enorme schijnwerpers. Hoewel in meerderheid, de Braziliaanse fans zijn verbazingwekkend stil. De groepjes Oranjefans steken schril af tegen de rest in hun wolken van bier die in blijdschap door de springende, dansende en omhelzende mensen in de lucht worden gegooid. 2 -1 voor tegen Brazilië na 90 minuten… Soms gaan de dingen zoals je dat graag zou willen.

En soms ook niet. Zoals in het tragische verhaal van Ghana. Een domper op de avond, en een nieuw dieptepunt in de sportiviteit van Luis Suarez, die in eigen land waarschijnlijk als held zal worden ontvangen. Het enige voordeel van die uitschakeling is dat wanneer de Kaap dinsdag weer oranje kleurt, er hier maar weinig aanhangers van Uruguay te vinden zullen zijn...